8 verschillende dingen die jij kan doen voor het versterken van de biodiversiteit (met en zonder tuin)

Je hebt het vast wel gehoord, de biodiversiteit gaat achteruit. Maar wat betekent dat precies en wat kan jij er zelf aan doen om dit tegen te gaan? Biodiversiteit is een term voor de diversiteit in levensvormen op aarde. Zowel het aantal soorten (planten, dieren en micro-organisme) als het verschil binnen een soort. De diversiteit binnen een soort gaat om genen en gedrag van individuen binnen de soort. Hoe groter de genetische variatie binnen een soort, hoe groter de kans dat zo’n soort blijft voortbestaan.

De mondiale biodiversiteit neemt al een tijd af. In 2017 was het groot nieuws toen uit een onderzoek bleek dat het aantal insecten net over de grens in Duitsland met ongeveer driekwart was afgenomen in 30 jaar. Ook een onderzoek van het CBS en de Vlinderstichting laten de achteruitgang zien, namelijk dat het aantal dagvlinders in Nederland sinds 1990 is gehalveerd (en dit is nog sneller gegaan bij nachtvlinders). En uit onderzoek van het Wereld Natuur Fonds samen met bijna 100 internationale wetenschappers blijkt dat de grootte van in het wild levende populaties dieren in 50 jaar met zo’n 69% is gedaald.

De achteruitgang heeft verschillende oorzaken. Zoals ons consumptie gedrag, dat steden steeds groter worden, natuurgebieden die worden omgevormd naar landbouwgrond, de aanleg van wegen, het winnen van grondstoffen maar ook onze ‘nette betegelde tuinen’ en het veranderende klimaat. Dit zijn verschillende oorzaken waardoor soorten het steeds moeilijker krijgen. En als de ene soort het moeilijk heeft, krijgt een andere soort die afhankelijk is van die ene soort het ook steeds lastiger. Er ontstaat een soort domino-effect. Waarbij het wegvallen van sommige soorten ( meer impact heeft dan andere soorten.

Het is zelfs zo erg dat er al een tijd gevreesd wordt voor een nieuwe uitstervingsgolf. De komende jaren zijn cruciaal. We moeten de achteruitgang stoppen en zorgen voor herstel.

Wat kan jij doen om de biodiversiteit weer een boost te geven?
Dit kan op verschillende manieren. Zowel direct door natuur en daarmee biodiversiteit te beschermen en/of weer de ruimte te geven. Als indirect, en dat moet je denken aan je verborgen impact. Dat is de impact die je maakt die je niet (meteen) door hebt als je iets doet of koopt.

1. Biodiversiteit in je eigen tuin, op je balkon, op het dakterras, in je geveltuintje of in een geadopteerde boomspiegel
Heb jij een tuin, balkon, dakterras, geveltuintje of geadopteerde boomspiegel? Dan kan je hier een klein paradijsje van maken voor soorten die bij jou in de omgeving voorkomen. Zorg er voor dat jouw stukje groen een interessant leefgebiedje is/wordt/blijft voor verschillende soorten. Hierbij is het goed om te denken vanuit de soort die je wilt helpen. Wat eten ze, waar slapen ze, hoe overwinteren ze, hoe vinden ze veiligheid, hoe planten ze zich voort en kunnen ze eigenlijk wel in jou tuin komen?

Meer weten hoe je van jouw tuin zo’n paradijsje maakt, lees o.a. de volgende blogs:

2. Consuminderen
Onze consumptie vraagt veel van de aarde. Voor alles wat wij consumeren zijn grondstoffen en is energie nodig. Voor het winnen van de grondstoffen die hiervoor nodig zijn gaan stukken natuur verloren of raken vervuild. Wat nadelige gevolgen heeft voor de biodiversiteit op aarde.

Toch iets nodig? Kijk of je dit tweedehands kan kopen, bijvoorbeeld via Marktplaats of tweedehandswinkels. Koop het bij een duurzaam merk. Lees ook mijn blogs over kopen en verkopen via Marktplaats, tweedehands winkels in verschillende steden (al hebben deze wel een update nodig), de IJhallen en de minimalisme challange.

Ben je van plan om iets te kopen omdat je een cadeautje nodig hebt? Koop geen nieuwe spullen maar doe een leuke activiteit cadeau of adopteer een stukje natuur voor de jarige, nieuwe wereldburger, geslaagde, etc..

3. Adopteer symbolisch een (nieuw) stukje natuur of een dier
In de vorige tip noemde ik het al. Het adopteren van een stukje natuur. Verschillende organisaties waar je natuur kan adopteren. Dit kan zowel bestaande natuur zijn om te voorkomen dat dit verloren gaat. Maar ook nieuwe natuur, denk aan landbouwgrond wat weer omgevormd wordt naar natuur. Beide zijn nuttig!

Organisaties waar je aan kan denken:

Een bosje bomen voor het herstel van het regenwoud bij het Wereld Natuur Fonds. Leuk om te geven in plaats van een bosje bloemen 😊
Een stukje nieuwe natuur in Noord Holland, het Noord-Hollands Natuurfonds koopt grond en maakt hier natuur van

Of wordt lid van een natuurorganisatie zoals Natuurmonumenten. Natuurmonumenten maakt zich op verschillende manieren hard voor (nieuwe) natuur in Nederland.

4. Meer plantaardig eten
De consumptie van dierlijke producten (en dan vooral vlees), zorgt voor veel landgebruik en ontbossing op aarde. Op de stukken land en bos waar eerst van alles leefde groeit nu o.a. veevoer (zoals gras, soja en graan). In termen van efficiency is dat pure verspilling, dieren gebruiken gemiddeld 6 kilo plantaardig eiwit om een kilo eiwit te produceren. Voor het eten van vlees is dus veel meer land nodig dan voor het eten van groenten en fruit.

Daarnaast komt hier ook de stikstof. Onder andere de hoge dichtheid van vee in Nederland zorgt voor teveel uitstoot ammoniak (een vorm van stikstof) via de mest van de dieren. Dit komt in de lucht terecht en daalt onder andere weer neer in kwetsbare natuurgebieden.

Teveel stikstof is slecht voor de natuur. Het heeft een sterk vermestend effect. Planten die van stikstof houden, zoals grassen, bramen en brandnetels groeien extra hard. Ze verdringen soorten in schrale natuurgebieden. En groeien open gebieden zoals de duinen sneller dicht tot bos.
Daarnaast heeft ammoniak ook een verzurend effect. Waardoor soorten die niet tegen een zure bodem kunnen verdwijnen. Denk bijvoorbeeld aan kalk minnende planten zoals … maar ook vogels, slakken en insecten die kalk nodig hebben voor eierschalen, botten, slakken huisjes, etc..

De hoge concentraties stikstof gaan dus ten koste van allerlei soorten. Op deze manier draagt stikstof bij aan de afname van biodiversiteit. Door meer plantaardig te eten, hebben we minder landbouwgrond nodig en ontstaat er minder uitstoot van stikstof.

5. Koop biologische groenten en fruit
In de reguliere landbouw wordt veel kunstmest en synthetische bestrijdingsmiddelen (gif) gebruikt. Met als doel om de gewassen zo goed mogelijk te laten groeien door ongewenste soorten geen kans te geven. Denk aan plantjes die er voor zorgen dat er minder van het gewenste gewas groeit, of beestjes die mogelijk je de gewassen opeten of op een andere manier aantasten. Dit gif heeft echter een impact op de natuur op en rondom het stuk landbouwgrond en het water dat vervuild raakt door de landbouw.
Bij biologische landbouw wordt er geen gebruik gemaakt van kunstmest en synthetische bestrijdingsmiddelen waardoor er meer ruimte is voor allerlei soorten, waaronder bodemleven. Het meest interessant is kleinschalige landbouw, met meer gemengde bedrijfsvoering, waar landschapselementen zoals houtwallen en ongebruikte akkerranden aanwezig zijn. Hier vinden o.a. vogels, vlinders en bijen voedsel en voortplantingsmogelijkheden. Zo ben ik heel blij met mijn groentepakket bij Vrij Waterland (Haarlem).

Wel is het zo dat er voor biologische landbouw meestal meer grond nodig is, grond die dan niet meer gebruikt kan worden voor bijvoorbeeld natuur.

Niet genoeg budget of de mogelijkheid om alles biologisch te kopen? Let op de dirty dozen en clean 15. Elk jaar wordt er gekeken naar voor welke groenten en fruit gemiddeld op aarde de meeste gifstoffen worden gebruikt en waarvoor de minste. Door dit te weten kan je toch zoveel mogelijk synthetische bestrijdingsmiddelen voorkomen. Mij is opgevallen dat de grotere supermarktketens vooral biologische producten verkopen van groenten en fruit die vallen onder de clean 15 (waar dus ‘standaard’ al weinig bestrijdingsmiddelen worden gebruikt).

6. Klimaatverandering tegen gaan
Klimaatverandering heeft een grote impact op de natuur en de biodiversiteit. Soorten krijgen het moeilijker door extreme hitte, bosbranden, overstromingen etc. Geschat wordt dat alleen al door de impact van klimaatverandering 5% van de soorten met uitsterven bedreigd wordt, als de aarde slechts twee graden opwarmt. Andere studies zeggen schatten meer.
Voor veel soorten verandert het klimaat gewoon te snel om zich aan te passen of te migreren (als dat al mogelijk is).

Willen we iets doen voor het stoppen van de achteruitgang/ versterken van de biodiversiteit, dan moeten we dus ook kijken naar het tegen gaan van klimaatverandering.

7. Overstappen naar een duurzame bank
Heb jij er wel eens bij stilgestaan wat jouw bank met jouw geld doet? Ze gebruiken het geld om te investeren. Waar precies in geïnvesteerd wordt hangt af van je bank en heeft invloed op de wereld om ons heen. Draagt jou bank bij aan wapenhandel, fossiele brandstoffen en megastallen of juist aan bronnen van duurzame energie, biodiversiteit en mensenrechten? Toen ik mij bewust werd dat het geld dat ik op de bank heb staan impact heeft, besloot ik over te stappen naar een duurzame bank. Een bank die investeert in dingen waar ik achter sta! Meer weten, lees de blog over waarom ik ben overgestapt naar een duurzame bank.

8. Doe mee met een cleanup
Zwerfafval (vooral plastic) is gevaarlijk voor dieren. Het wordt aangezien voor eten. Maar het is geen smakelijk hapje. Ze kunnen er in stikken of het afval vult de maag, waardoor het dier op een gegeven moment geen hongergevoel meer krijgt en sterft door een voedseltekort. Of de dieren raken verstrikt in het afval. Google maar eens ‘dieren zwerfafval’ en je ziet wat ik bedoel!

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat als er ergens zwerfafval ligt, dit zwerfafval aantrekt. Als iemand afval op straat gooit breekt hij/zij de sociale norm. Doordat iemand de sociale norm (geen afval op straat gooien) al heeft gebroken, zijn anderen sneller geneigd om zelf ook de sociale norm te breken. En dus ook zwerfafval te creëren in plaats van het afval bij zich te houden tot ze een prullenbak tegenkomen.
Door het zwerfafval op te ruimen kan dit geen nieuw zwerfafval meer aantrekken. Daarnaast al het zwerfafval wat opgeruimd is kan het geen problemen meer veroorzaken voor mens, milieu en dier. Opruimen helpt dus!

Samen met anderen zwerfafval opruimen is niet alleen effectiever, het ook gezelliger. Kijk daarom of er bij jou in de buurt een actie wordt georganiseerd, doe mee met de landelijke Boskalis Beach Cleanup of organiseer je eigen zwerfafval activiteit.

En er zijn nog veel meer manieren hoe jij kan bijdragen om de biodiversiteit weer een boost te geven. Wat is jou tip?